արամ մամիկոնյան. ծանր ջուր

արամ մամիկոնյան
(ծնվ. 1991թ.)

ծանր ջուր
(բանաստեղծություններ)

«Անտարես» հրատարակչություն
Երևան, 2016թ.

արտագրություններ կակղամորթի օրագրից

ա.

ալիքը նետեց ինձ քո ձախ թիակին, դու կղզի էիր,

որ տարածել էր իր խորությունը արմատներիս զուգահեռ,

և ամեն ոք քո մեջ վագր էր ու միջատ, ես՝ մի քերովբե՝ դատարկ ուրվագծերով,

ու նրանք, ովքեր իրենց ոսկորները նետեցին գիշերվա խարույկի մեջ,

նրանք, ովքեր թռչնի լեզվով խոսեցին երջանկության մասին,

հիմա չոր փշեր են՝ խցկված մեր գանգերի ծաղկամանում

մթնոլորտը ամեն օր լքում էր ինձ անվերջ,

դու ուղղակի նայում էիր, մայրս փակ էր, ոմանք՝ անկենդան,

ես ձեր մարմինն եմ ու տերևը, արյունոտ ոսկոր, ինձ կարող եք կրծոտել, բայց չեք անի,

վարժեցրած մեկը, ով աճպարարի մի հնարքով քանդվում է կամ վառվում,

վեր հառնում քո անդերսոնյան սև գլխարկից,

հաճելի սարսափով լցնում բերանիդ աջ անկյունը, պատուհանի քառակուսին ու հեռուն

հուլիսյան անշարժության մեջ միայն հատապտուղներն են շարժում իրենց բիբերը,

դե՛, կեր ցավը՝ քաղցր ու սև,

մի կում արյուն ու մահ ու ամպերի սահքը՝ որովայնիս,

որ ինձնից քիչ հեռու՝ գետնին, աղջնակներիդ երկու ստվերներն են գցում,

իմը լիներ մեկի հանգստությունն ու մյուսի օտարությունը,

նրանք գիտեն մազերի խառնաշփոթը խառնել խոտերին  ու մեռնել երջանկությունից,

բայց ես չեմ կարող, թռչուն չեմ,

ու անգամ, եթե լինեի, փամփուշտը կհամբուրեր պարանոցս

դանդաղ,

ոնց որ ծերությունը, որ դեմքիդ մամռոտ ոտնահետքեր է թողել

ու մխրճվող դանակի պես սահուն,

պառկիր անշարժ, իմ նավապետ, կամ, ինչպես ծառ, տարածիր թևերդ կեղևի մեջ՝

հանուն կողոսկրերիդ տափաստանում մոլեգնող կատաղության,

հանուն ակնագնդերիդ մեջ ապրող բևեռային կենդանու,

հանուն տղայիկիդ, ով մանրադիտակի տակ մարդկանց դիակներն է քչփորում

ես երկու ափով կծածկեմ երեսդ,

երկինքն անտանելի սիրուն է ու քո կարոտի գույնն ունի,

ես հողի կարծր շերտերով կթաքցնեմ տխրության ամեն սանտիմետրը,

քո փոքր պատմությունները իմ բերանից ծիծաղի կարմիր ծաղիկներ են գողանում,

բայց դրանք չեն կարող իշխել անկումի վրա դեպի աննյութ խավարը,

ջուրը հատում է կոկորդս, իմ մեջ ծովի ողջ ծանրությունն է,

բանտախցի պատուհանը, բոլոր անձրևների ձայնը, ինչո՞ւ ծնվել

բ.

ամեն առավոտ կինդ կճպում էր ինձ ափսեիդ մեջ

ու մատուցում մի բաժակ հյութով,

այսքան վաղանցիկ ջերմության մեջ,

դու՝ քո երբեքությամբ,

դու՝ քո ոչմիտեղով,

ինձ լեգենդներ չես պատմել քո մասին,

մինչև ծնկները քշտած տաբատով իմ ճնճղուկ նավապետ,

ծովը քեզ չէր սիրում, մարդիկ՝ ավելի շատ,

քո աչքն էր

քո այտը

քո ծնոտը

ու իմ ձեռքերը, որ միայն պղտորեցին դեմքիդ ջրափոսն ու

ոչինչ չգտան

մատերս կծմծելով նայում էի, թե ինչպես ես գնդակահարում ինձ հեռավոր բեռլինում,

ու երկար հայացքով ճանապարհում մարմինս արևադարձային ինչ-որ գոտում,

աչքերս սիրահարվել են դատարկությանը,

ձեռքերս մահը շոշափելու համար են,

ես վայրի տեսակ եմ, նույնքան քարափնյա ու նույնքան բույս,

որ, շանորդի, իմ հիշողությունները միայն կապույտի մեջ գահավիժող ժայռերի մասին են

դեռ երեկ դու քայլում էիր մովսեսի պես՝ ճեղքելով ջուրը քո ետևից,

ու ես առավոտի պես սահուն բացեցի տերևներս՝ մի քանի գրամ գթության համար,

օ՜, մահը երկար փնտրեց քաղաքում տանիք ու կոպերս գտավ

սենյակս լցրել եմ ծովով ու ինքս մտնել ակվարիումի մեջ,

դու ջրի ձայնն ես անվերջ մակընթացությունների մեջ, ծեր ճայի մահը և այլն,

ես քո մասին կպատմեմ ջրահարսին, ժայռին, ալիքին, որ չմեռնես,

որ դու չմեռնես երբեք,

ինչ կատարյալ էր ափերիդ մեջ փշրվող լույսը,

և որքան ծանր՝ դանակից արագ իջնող խավարը,

որ հատում-անցնում է երակի միջով,

ու քո բաց վերքից

շնչահեղձ ձկներ են թափվում

ես սիրում եմ կնոջդ աչքերը,

որ նավաբեկության թույլ աղմուկներով են լցված,

ներբանների ու ծնկների ու ձեռքերի թռիչքը անքնության միջով,

պապ, պապ, ոսկորներս թողնում եմ խցիդ կախիչից կախ,

երջանիկ վերջաբանում մենք երբեք չենք հանդիպի,

դու ինձ լավ գիտես,

միշտ ես իմացել

ձիարշավ

ես քեզ հաղթեցի, պապ, ոնց որ բոլոր տղերքն են մի օր անում,

հոգնությամբ լի, ամբողջը սև, իմ աչքերը քոնի պես չեն, չունեն հոգի,

ծովի պես չեն, չեն կարող իրենց կապույտ հանդարտությամբ ոսկոր խժռել

իմ սիրած լուսանկարում մոլախոտի տերևներով կինը փաթաթվել է քո աջ ծնկին,

նման ծառի՝ քո ձեռքերը գրկում են հուլիսյան ստերիլ առավոտը, հետո նրան,

ծանր ու անշարժ, ասես պատրաստ եք մի ամբողջ կյանք այդպես մնալ

հղի կինը մեքենայի հետնամասում ծխախոտ է վառում, պատմում է,

թե որքան մեռելային տեսք ունեին նորածինները ակվարիումներում՝

անհաղորդ ու կատարյալ, իսկը անկենդան մարմարե հրեշտակներ

հետո բժիշկը, որի մի ոտքը թռչող հոլանդացու պես ծովն է կերել,

ասում է՝ պատյաններ ենք երկու մոլեկուլների համար, որոնք ուզում են անվերջ բազմանալ,

և որ բոլոր հարբեցողները, ինքնասպանները, մոլագարները ավելի լավն են, քան մենք

հա՛, ես քո վատագույն ստիխն եմ, բույսերի հիվանդությունն ու դառը ժանգը,

որին քսան քանի տարի պահել ես քո հսկա երակներում, թույլ տվել, որ գործեմ՝

ավիրելով, ավիրելով քո ստորին կոպի ամպոտ գիծը, հետո ամբողջ դեմքդ, հետո՝ ինձ

բայց ես սիրում եմ մատներդ հատող լույսի ցուրտ շերտերը, ու քեզ՝ փշատերևիդ,

իմ լավագույն հիշողություններում մենք միասին ենք, կինդ ժպտում է,

մի տուն, որի անհոգ պատուհանները բարձրացնում են իրենց կոպերը

դեպի ամառային աստղազարդ երկինքը,

փակ, փակ, փակ, դու տարուբերվում էիր կոկոնի պես,

ձեռքերս քեզ դեռ չէին գտել

շարժիր աչքդ ու քարերին քսիր խամրած կանաչը,

դու հողն ես, որն անվերջ  ծաղկումների ու հրդեհների միջից գալիս է,

որ տարածվի ներբաններիս տակ

ես՝ հարբած ծառ, որն իր սուր արմատներով հոշոտում է քո ամեն բառի քնքշանքը,

ես՝ դեպի մահը ձգված նետ, կարող եմ անընդհատ պարպվել ու վրիպել,

ու այս է իմ ողջ էությունը

ես նա եմ, ով ցած է նետվում, որ իր մարմնով կերակրի մսակեր ձկներին՝

տալով իր ողջ հայրական սերը ձևերի կոպտությանը, կածանումի թույլ աղմուկներին,

և խավարին, խավարին, ու սա է իմ ողջ էությունը

հիշում եմ ձեռքերիդ պառկած հիվանդ լույսը, թռչնին, որ ճեղքեց կապույտն ու անհետացավ,

հետո ալիքներն իրենց անվերջ մոխրագույնով բացում ու փակում էին քեզ ոստրեի պես,

ու գուցե մահը մի գետ էր, որ վազում էր քո երկու աչքերի մեջտեղով

գուցե մահը քո անձրևոտ բառերից բողբոջած մատներս էին, 

դժոխային երախդ փակվում է, ապա բացվում, և հրաժեշտն, ինչպես հրկիզվող ձի,

ցատկում է դեպի անդունը՝ դեպի մահացու խառնարանը մեր դիմագծերի

գորգոն մեդուզա

ճիշտ է, ճիշտ է ուսերիս հորիզոնականն առանց պարանոցի,

ու էլ օձ ձայները ներս չեն սողոսկի,

ես պարտվողների սերնդից եմ,

քո թառափային բերանն ինձ զսպաշապիկ չի հագցնի,

աստծուց զուրկ, ոսկորներից ծանրացած,

նա, ով քարշ է տալիս ինքն իրեն հետ՝ դեպի սկիզբը, որ նորից ծնվի

դու նա ես, ում հետ կյանքը հայտնվում է մի պահ, ապա անհետանում,

ո՞ւր են քո հիասքանչ բառերը,

ինքնասպանի դեղահաբերը,

ու աչքը,

որ դիտում է ալիքների մեղմ նահանջը ափերից,

ու բերանի զիգզագը,

որ կախ է ընկած, ապշած է, հուսահատ,

այլևս սահուն հիշողություններ են ոտաբոբիկ խեցգետինների ու մերկ ջրիմուռների մասին

ես կտրած վերք եմ,

իմ դատարկվող մարմինը տառապում է իր գոյությունից,

ու հիմա, երբ ինձնից արտահոսում է ծովերի մութ կապույտն ու չար պոեզիան,

աչքս ռենտգեն է, երկնքում մարդ չկա,

բայց ես հայելու պես միշտ հավատարիմ կմնամ իմ պատկերին,

թեև ավելին, ավելին կարող էի լինել, քան սա՝

քարանձավային արնախում չղջիկ

և հետո լավագույն մարդիկ ճշմարտություններ չունեն, մինչդեռ վատերը լցված են դրանցով,

գույնից՝ ձև, ձայնից բառ են պահանջում, և փույթը չունեն մի մարդու,

ով անցնելիս գետնին կակտուսի ստվեր է գցում,

մի քանի ժամ՝ հատկացված սիրո

ու մի ամբողջ կյանք՝ լքելու համար

ես իրերի դանդաղ աղավաղումն եմ

ու արյան ցուրտ հոսքը քո երակներում

դարձիր ժայռի խոնավ շնչառությունը ու սիրիր քարը,

այն կենդանի է

և իմ համբույրը,

և այս լեզուն, որ գողանում է վերջին բառերը քո շուրթերից,

և այս սիրտը՝ ռմբակոծված, խորտակվող նավ մարմնիս օվկիանում,

հետո ձեռքերիս անվթար վայրէջքը ուսերիդ,

հետո դիակային առկայծումը աչքերիս

երբ կյանքն ավարտվի

ինձ ափով երկար զբոսանքի հրավիրիր

սեր

դու այնքան հեշտ ես բարձրանում փաթիլվող բառերի վրայով, անգամ երբ ձմեռ չէ, ես պատերի մեջ լսում եմ սրտիդ զարկերը, թունավոր գիշեր, գանգիս մեջ կուլ տված արևներ կան, ես ծառ եմ, որն արդեն երազներ է տեսնում քո մասին, ցավից ճաքած կեղև, դիվային է հանգստությունը կանաչի, լույսի ճառագայթը ջարդում է ոսկորս, ես գրպանիս մեջ տրորում եմ ածելու մետաղե սառնությունը, մինչ քեզնից արնահոսում է ամենանուրբ պոեզիան, ես արյուն չունեմ, ու

քեզ հետ թեյի տերևների դանդաղությամբ հավերժություններ են բացվում բաժակիս մեջ

թիթեռային հիշողություն՝ կյանքը միայն մի եղանակ է, սենյակիս մեջ բևեռային փոթորիկներ են մոլեգնում, դրսում ծաղիկն այրվում է դժոխային կրակների մեջ, կանչող է գեղեցկությունը նրա, ես նաև օձ եմ, որ կարում է մահվան վերարկուն կոճակի անցքերով դանդաղորեն սողալիս, ագռավը կտցում է վերջին աչքը, թափված փորոտիք, անգամ ոհմանկներ չկան, ամենը մոխիր է, մոխիր բառերի, բայց

քեզ հետ մամուռից ծանրացած կոպերով ես կարող եմ քնել օվկիանոսի բարձին

հրեշտակները հեռանում են թրջված ստվարաթղթե թևերով, բակաի պես պատին փշրված լռությունը, ձայների բարձի տակից՝ իմ երկմտող այո-ն, որ ասում եմ ժամին այս ինքնասպան երկրաշարժի, լիթիումի կարմիր հաբեր, ականջախեցու միջից դուրս է հոսում անքնությունը, պարանոցի կամարին բացված խռիկներով մահվան կապույտ շիթեր են անցնում, հսկա, ինչպես ցուլ, թող սատանան ինձ կուլ տա, ճաքած կճեպ, ճիչը ծանր ծննդի, ծնվում եմ նոր ձևի մեջ ու միայն հիմա

քեզ հետ ես զգում եմ փաթիլի թեթևությունը մատներիս բարձիկներին

տուր ինձ անանձնական պահը մոռացության, իբրև երկու կաթիլ՝ մենք անսահման պարզ են ու անըմբռնելի, հիմա դու քնած ես արյանս ամեն մի բջի վրա կամ նայում ես արևին, որ ծագում է բերանիս ճեղքից, ինչպես բարակ հորիզոն շրջապատել եմ քեզ բոլոր կողմերից, քեզ հետ եմ, երբ մենակ ես, երբ միակ ուրվագիծն ես գիշերային դատարկ փողոցի, երբ մտածում ես մահվան կամ գուցե բոլորովին այլ բաներ մասին, ես սիրում եմ քեզ, ու դա իմ կոչումն է, իմ տունը, իմ դեպրեսիան

·

երկնքով

սրընթաց

մի

թռչուն

է

անցնում

ու

ես

հասկանում

եմ

ծառի

ափսոսանքը

·

ես ատլանտյան թույլ հոսանք եմ, որի միջով մի նավ է անցնում,

իմ մեջ հսկա շնաձկներ են վխտում, ու ամենավերջինը դու էիր,

դու, որ անվերադարձ փակվող դուռն էիր

ու երջանկությունը, որ վարանեց մի պահ ու գլխահակ հեռացավ,

դու, որ էս շուն անձրևն ես, չկարդացածս գրքի անմխիթար էջերը

սեր իմ

երբեմն այսպես է ավարտվում կիրակին՝

կողքիդ պառկած, ինչպես ասֆալտին մոլորված ոտնահետքերիդ ձեռագիրը,

մատներս երկար փողոցներ են, 

որ ինձ տանում են քեզնից ու ճանապարհի կեսին մոռանում՝ թե ուր,

սիրիր ինձ էսպիսին, ու երբեմն էլ անիծիր,

շրթունքը թող ժայռ դառնա, կզակի ստվերը՝ անդունդ,

գրպանում գաղտնի պահած հրաժեշտը՝ դանակ՝ դեմ տված կոկորդին

 խմբագրի կողմից

     Բորխեսն իր պատմվածքներից մեկում պատմում է մի մարդու մասին, որ տարիներ շարունակ նկարում էր թագավորություններ, լեռներ, կղզիներ, նավեր, ձիեր, մարդիկ և այլն: Մեռնելուց առաջ նկատում է, որ տարիների ընթացքում շարունակ իր դեմքն է կառուցել: Ճիշտ այդպես Արամն իր բանաստեղծություններում քայլ առ քայլ հավաքում է դեմքը իր՝ համբերատար գծերի այդ լաբիրինթոսը: Այդպես համբերատար Կայն էր հազարավոր փշուրներից հավաքում հայելին, որը հենց ինքն էր ջարդել: Միջնադարյան պատումներում քաղաքները, որոնք, որպես կանոն, իգական սեռ ունեին, նկարագրվում էին կանացի մարմնի նմանությամբ՝ քիթը, բերանը, շուրթերը, հոնքերը, ձեռքերը ևլն: Հատկանշական է, որ պատմիչները հատկապես ավիրվող քաղաքներն էին նկարագրում և մեծ ջանասիրությամբ: Կառուցում էին դեմքը, որը պետք է գիտակցաբար ավիրեին: Արամին ևս հատուկ է այս ինքնավիրումը, որը, սակայն, միտված է առաջին հերթին ինքն իրեն կառուցելուն: Թվում է, թե Արամը գրիչ-վիրահատական դանակը զգուշորեն սահեցնելով՝ հերձասեղանին պառկած  մարմիններն է բացում այնպես, ինչպես ծննդյան առավոտյան ստվարաթղթե տուփերն են բացվում՝ դրված տոնածառի տակ: Եվ այն, ինչ մենք գտնում ենք, պատկերների փոթորիկ է, լայն թոքեր ունեցող մետաֆորներ և անչափ նուրբ ու նոր շնչառությամբ օժտված խնդիրներ, որոնց անդրադառնալը, թվում է, թե անհետաքրքիր էր այլևս, մասնավորապես՝ հայրեր-որդիներ հակամարտությունը, մահվան տագնապները, դեռահաս մարմնի տափաստանում մոլեգնող կատաղությունը և սերը, որ սովորեցնում է ապրել մեղքի մեջ, մտքերի ու ծառի ու շնորհակալության.

       առավոտյան ոտքերն օրորվում էին ալիքների վրա, ինչպես տձև գերաններ,
       ականջախեցին՝ բացվող ոստրե ջրի տակ, մեջը լիքը թաղման երաժշտություն,
       ու մենք մեր խոնավ մարմինները փռեցինք ավազին՝ պատրաստ նորից                                                                                                                              ծաղկելու,
       անտարբեր,
       ասես մահը մեր միակ ընդհանուր բնավորությունն է,
       ասես ուրիշ ոչինչ երբեք չի պատահում

                                                                                             Հասմիկ Սիմոնյան